Er is de laatste jaren, terecht, steeds meer aandacht voor psychologische veiligheid
op de werkvloer. Maar wat verstaan we eigenlijk onder psychologische veiligheid en
hoe belangrijk is het om een zo groot mogelijke psychologische veiligheid te creëren
in jouw team of organisatie? En wat is het effect van een lage psychologische
veiligheid op de werkvloer? Ik zal je vast verklappen… dit heeft een groot en negatief
effect, niet alleen op het welbevinden en het werkplezier, ook op het resultaat.
Wat is psychologische veiligheid?
Het begrip psychologische veiligheid werd bij toeval ontdekt door Amy Edmondson
(1999) bij onderzoek in de medische zorg naar het maken van fouten. Zij ontdekte
dat in goed functionerende teams meer fouten werden gemaakt. Dit was natuurlijk
niet werkelijk zo.
Het bleek dat in deze teams fouten openlijk werden besproken en dat men
vervolgens het vermogen had om hier samen van te leren. En dus werd er vaker
gemeld.
Het vervolgonderzoek richtte zich juist op deze teams. In deze teams bleken mensen
het aan te durven om:
▪ een afwijkende mening te laten horen
▪ vragen te stellen
▪ gemaakte fouten toe te geven
▪ zichzelf te laten zien zoals ze zijn
Kortom: ze durfden onderling risico’s te nemen en waren niet bang hier door het
team op afgerekend te worden.
Wat is het verschil tussen psychologische veiligheid in teams en sociale veiligheid?
De termen psychologische veiligheid en sociale veiligheid worden veel door elkaar
gebruikt. Ze betekenen echter wat anders.
Bij sociale veiligheid gaat het om de procedures, regels en afspraken die er zijn
binnen een organisatie. Dan gaat het bijvoorbeeld over de aanwezigheid van een
vertrouwenspersoon. Bij psychologische veiligheid gaat het over de interacties
binnen een team. Zoals bovenstaand besproken.
Beide zijn noodzakelijk voor een veilige werkomgeving.
Joriene Beks heeft daartoe een model ontwikkeld dat dit duidelijk maakt.
Dus daar waar sprake is van zowel sociale als psychologische veiligheid, is sprake
van een open en veilig werkklimaat.
Wat is het effect van psychologische veiligheid in een organisatie of team?
In 2008 deed Google bij meer dan 180 teams onderzoek naar hun effectiviteit. Tot
hun eigen verrassing waren de meest effectieve teams die teams waar de
psychologische veiligheid het grootst was. Dus de teams waarin ieders mening er toe
deed, men open de discussie durfde aan te gaan en elkaar durfde aan te spreken,
waren het meest effectief. Onderzoek van Edmondson & Lei bevestigde dit in 2014.
Uit het proefschrift van Elmira Nijhuis in 2023 blijkt dat als de psychologische
veiligheid in het managementteam groot is, dit een positief effect heeft op de gehele
organisatie.
Medewerkers ervaren meer zingeving, meer werkplezier, meer vertrouwen, meer
verantwoordelijkheid. Teams werken beter samen, de effectiviteit neemt toe,
resultaten verbeteren.
Het effect van psychologisch onveilige teams en organisaties hebben we voldoende
in de media gezien het afgelopen jaar. Zelfs als de sociale veiligheid gegarandeerd is
door procedures en de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon, blijkt dat als de
psychologische veiligheid laag is, er toch ruimte is voor grensoverschrijdend gedrag.
Uit wereldwijd onderzoek blijkt dat minder dan de helft van de mensen zich
psychologisch veilig voelt op de werkvloer (Gallup 2017), in Nederland is dat 53%
(EnergyFinder 2019).
Hier is dus nog veel te winnen!
Hoe kan je de psychologische veiligheid in jouw team verbeteren?
Het realiseren van psychologische veiligheid is geen vanzelfsprekendheid. En
waarom niet? Mensen behoren graag tot een groep en groepen hebben de neiging
om 1 mening te vormen. Een andere mening triggert het gevoel om buitengesloten
te worden, niet meer tot de groep te behoren en dit voelt voor de individu onveilig.
Dus als je een psychologisch veilig werkklimaat wilt (en wie wil dat nou niet), dan
moet je daar wel wat voor doen!
En wat kan je dan doen in jouw team of organisatie?
- Kennis verspreiden over psychologische veiligheid
- Investeren in je team, elkaar beter leren kennen, het ‘goede gesprek’ over de
samenwerking - Bewust ruimte maken voor het ‘andere geluid’: het tegengeluid, het
innovatieve idee, de twijfels, feedback - Open communicatie over fouten of bijna fouten
- Zorgen dat leren een continu proces is, moedig experimenteren aan
- Spreek aan als iemand de psychologische veiligheid in gevaar brengt
- Leading by example!
Conclusie
Een psychologisch veilig team is een team waarin iedere mening er toe doet,
iedereen zich vrij durft te uiten, iedereen zichzelf kan zijn en er open wordt
gecommuniceerd, ook over wat minder goed gaat. Om zo samen beter te worden.
Dit heeft een positief effect op het werkplezier en het resultaat. Én het heeft een
positief effect op de duurzame inzetbaarheid: het verloop wordt lager en het
ziekteverzuim neemt af.
Een psychologisch veilige werkomgeving ontstaat niet vanzelf, daar moet je wat voor
doen! We denken graag een keer mee over het verbeteren van de psychologische
veiligheid in jouw team of organisatie.